رؤیاها در درمان های روانشناختی مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. وقتی که مراجع رؤیایی را به خاطر می آورد، سعی می شود به شکلی، موضوعی در مورد فرد رؤیابین کشف شود. این کار می تواند شامل بررسی هیجانات عمیقی باشد که رؤیابین با آنها درگیر است. در برخی از روشهای درمانی (مثل درمان تمرین تصویرسازی یا imagery rehearsal therapy یا هنردرمانی)،  فقط از محتوای خام رؤیا استفاده می شود. بنابراین رؤیا زمانی که به یاد آورده شد، می تواند برای فرد معنای خاصی را پیدا کند، اما آیا رؤیابینی برای هدف خاصی تکامل یافته است؟

در سال 1900 زیگموند فروید اظهار داشت که کار رؤیاها پنهان کردن خواسته ها و تکانه های آزاردهنده و مضر ناهشیار است تا خواب را حفظ کند و فرد را در برابر این که شوکه شود و از خواب بیدار شود، حفظ نماید. اما با کشف خواب REM در سال 1953، این موضوع مشخص شد که هر کدام از ماه به طور منظم شبانه حداقل پنج یا شش بار خواب می بینیم. مشخص کردن کارکرد رؤیا کاری بس دشوار است، چرا که مجزا کردن کارکرد رؤیا از خوابی که رؤیا در آن رخ می دهد غیرممکن است. در مواقعی که فرد، خوابی را به یاد نمی آورد آیا می توانیم با اطمینان بگوییم خواب نمی دیده است؟ امّا دیدگاه های زیادی در مورد رؤیا مطرح شده است و سؤالات فراوانی در این زمینه مطرح است. آیا رؤیا فقط فرافکنی تفسیر مغز ما از فرایندهای ناهشیاری است که در رخ می دهد، یا این که تجربه رؤیا خودش نقش فعالی در زمینه یادآوری خاطرات یا فرایند یادگیری دارد؟ چیزی که هر روز آشکارتر می شود این است که رؤیا حاصل فعالیتهای تصادفی نورونها در درون مغز نیست. از نظر برخی از دانشمندان شناختی همچون ویلیام جی. دامهاف، رؤیا به خودی خود کارکردی ندارد. رؤیا شرایطی است که در آن مغز فعال است، اما سیستم خود یا self وجود ندارد. در واقع رؤیا یک محصول جانبی است از خواب و قدرت تخیل ما. اما همه با دامهاف موافق نیستند، تعداد نظریات در مورد کارکرد رؤیا در حال حاضر که سال 2013 است، کمتر از تعداد نظریات زمان فروید یعنی سال 1900 نیست. هر چند شواهد همگرای زیادی تا کنون وجود داشته است، اما نادانسته ها در مورد کارکرد رؤیا بسیار زیاد است و حجم مطالعات هم بشدت رو به افزایش است.

یکی از کارکردهای حافظه که تا کنون مطرح شده است، تثبیت حافظه است. زانگ (2005) که نظریه تداوم ـ فعال سازی را مطرح کرد، معتقد  است کارکرد رؤیا پردازش، رمزگذاری و انتقال داده ها از حافظه موقت به حافظه بلندمدت است. به نظر هارتمن (2011) کارکرد اصلی رؤیا برقراری پیوند بین مواد جدید و مواد قدیمی در سیستم های حافظه و سازماندهی مجدد سیستم های حافظه با هدایت هیجان است. هارتمن بر تثبیت تأکید نمی کند، بلکه بیشتر تأکید وی تلفیق خاطرات  است. مجموعه دیگری از نظریات به نقش رؤیا در پردازش هیجانی تأکید دارند. فعالیت زیاد عصبی در بادامه و نواحی مرتبط با آن در سیستم لیمبیک برخی دانشمندان را بر آن داشته است که رؤیا در تبادل اطلاعات از قشر مغز و سیستم لیمیبک نقش دارد. این کارکرد رؤیا مدتهاست مطرح است. حتی فروید پیشنهاد کرد که رؤیاهای بد به مغز این امکان را می دهد تا نسبت به هیجانات محصول تجارب ناراحت کننده کنترل به دست بیاورد. کرامر (1993) با این موضوع موافق است که رؤیاها خلق را تنظیم می کنند. استیوارت و کولاک (1993) اشاره کردند که یکی از کارکردهای رؤیا انطباق با استرس در طول زمان است. کابوسها شاید حالت شدید این فرایند هیجانی باشد.

برخی دیگر از نظریه پردازان نیز کارکرد حل مسئله رؤیا را مطرح می کنند. برای نمونه کارل یونگ و مونت اولمن مشاهده کردند که رؤاها مسائل مربوط به کارهای نیمه تمام روز را حل می کنند. هارتمن (1995) می گوید پیوندهای گسترده و شل بینعناصر رؤیا نقطه نظر متفاوتی را برای رؤیابین فراهم می کند و می تواند به تصمیم گیری و اکتشافات بساری منجر شود. از دیگر کارکردهای مطرح رؤیا می تواند برقراری پیوندهای جدید از موضوعات قدیم است. یونگ به کارکرد جبرانی رؤیا بسیار تأکید کرد. حفظ و نگهداری از خود self نیز توسط یونگ (1971) و فیس (1986) مورد تأکید قرار گرفته است. علاوه بر این بسیاری معتقدند که رؤیاها می تواند موجب رشد روانشناختی شود.