مؤثرترین و نظام مندترین روش در آزمایشگاههای خواب استفاده می شود. زمانی که آزمودنی به منظور به حداکثر رساندن احتمال یادآوری در دوره های REM یا NREM بیدار میشود، چهار یا پنج روایت رؤیا در یک شب و با یک آزمودنی میتواند به دست بیاید. جمع آوری رؤیا میتواند از طریق گزارشهای روزانه رؤیا که آن را محققِ رؤیا خواسته است، دفترچه های شخصی رؤیا و یا بحثهای ضبط شده در مورد رؤیا در جلسات رواندرمانی انجام شود. هر کدام از روشهای جمع آوری رؤیا دارای نقاط ضعف و قدرت مخصوص به خود است. به طور کلی پنج شیوه برای جمعآوری رؤیا وجود دارد که در این جا به اختصار توضیح داده میشود:
بیدار کردن در آزمایشگاه خواب: بهترین منبع گزارشهای رؤیاست زیرا فرصت جمعآوری تعداد زیادی از نمونه رؤیاهای افراد را در شرایطی کنترل شده فراهم میکند. اما این روش هزینه بر و وقت گیر است.
روش آخرین رؤیا: عینی ترین و ساخت یافته ترین موقعیت برای جمعآوری ارزان و مؤثر گزارشهای رؤیا در خارج از آزمایشگاه، در موقعیتی گروهی است که گزارشها در فرمی استاندارد وارد میشود. این روش به علت عدم سرمایهگذاری برای تحقیقات رؤیا به کار گرفته شد. گزارش رؤیا به شیوه پرسشنامهای جمعآوری میشود. اجرای آن در سالنهای کنفرانس، اتاقهای انتظار، و کلاسهای درس برگزار شده است. نمونهها در صورتی که حداقل 125-100 گزارش برای هر گروه سنی جمعآوری شود، معرف خواهد بود. بررسیها نشان دادهاند زمانی که کنترل های لازم انجام میشود، گزارشهایی که با این روش جمع آوری میشود، با آنهایی که در آزمایشگاه های خواب جمعآوری میگردد تفاوتی ندارند . در این روش شرکتکنندگان به صورت ناشناس هستند و تنها اطلاعاتی مانند سن و جنس را ذکر میکنند. روش «آخرین رؤیا» را ابداع کردند که راهی را برای جمعآوری رؤیاها از افراد در کلاس درس و اتاق انتظار در مناطق و کشورهای مختلف در طول 15 تا 20 دقیقه برای بزرگسالان فراهم میکند. مشکل اصلی این روش این است که زمان آن اجازه نمیدهد که هیچ آزمون شناختی یا شخصیتی از افرادی که رؤیاهایشان را گزارش میکنند گرفته شود. همچنین این روش برای کودکان زیر 12 سال توصیه نمیشود، زیرا آنها تخیلات و کلیشه های فرهنگی خود را وارد گزارش میکنند. در فرم استاندار آخرین رؤیا، این درخواست ساده نوشته شده است که «آخرین رؤیای خود را بنویسید». آنها میتوانند رؤیاهایی از «شب قبل، هفته گذشته، یا ماه پیش» را به خاطر بیاورند. به منظور تأکید بیشتر بر نوشتن آخرین رؤیایی که به خاطر دارند، از شرکت کنندگان خواسته میشود که تاریخ تقریبی رؤیای خود را بنویسند. در نهایت به شرکتکنندگان توضیح داده میشود که گزارش رؤیا شامل چه موضوعاتی باشد. سودمندی این روش با مقایسه محتوای رؤیای دختران و پسران 12 تا 13 ساله با فرم آخرین رؤیا و یافتههای به دست آمده از همین گروه سنی در مطالعات آزمایشگاهی مشخص شده است. همین مقایسه بین دانشجویان نیز، شباهتهای مربوط به نتایج این دو روش را آشکار کرده است. عدم تأکید بر نوشتن آخرین رؤیا، نتایج را مخدوش میکند. برای مثال، روبنشتاین و کریپنر در یک آگهی تلویزیونی از مردم خواستند که یک رؤیای خود را بفرستند. نتایج این تحقیق با دادههای هنجاری متفاوت بود. دلیل این انحراف از میانگین، عدم تأکید بر نوشتن آخرین رؤیا بود، زیرا مردم تمایل دارند رؤیاهای عجیب یا ترسناک را گزارش دهند.
دفترچه های رؤیای شخصی: مزیت استفاده از دفترچه های رؤیای شخصی این است که تحت تأثیر انگیزه های تحقیقی قرار ندارد و رؤیاهای به دست آمده با استفاده از این روش در طول زمان دارای ثبات بوده اند. یکی از مشکلات استفاده از این روش این است که بسیاری از افرادی که رؤیاهای خود را یادداشت میکنند، مایل به در اختیار قرار دادن گزارشها به دیگران نیستند.
روزنگار مختصر رؤیا: روشی پرکاربرد است که در آن از شرکت کنندگان خواسته میشود در یک مدت یا به تعداد خاصی رؤیا بنویسند. این روش زمانی دارای بیشترین سودمندی خواهد بود که با استفاده از کلاه شب خواب آنها نظارت شود . استفاده از این روش به تنهایی مشکلات زیادی را مانند وقتگیر بودن و رؤیاسازی در پی دارد که این مسائل تردیدهایی را در مورد معرف بودن نمونه رؤیاها در این روش برمی انگیزد.
محیط رواندرمانی: بررسی محتوای رؤیا توسط فروید، یونگ و دیگران دارای این مزیت است که اطلاعات عمیقی را درباره افکار و تاریخچه بیماران به همراه دارد. با وجود این مزیت، ماهیت رابطه درمانی اشکالات عمدهای برای بررسیهای نظام مند ایجاد میکند. نخست، گزارش رؤیای بیماران در حین رواندرمانی توسط درمانگر نوشته نمی شود، دوم، تمرکز گزارش رؤیاهای مراجع بر رابطه درمانی است. بنابراین نمونهای غیر معرف از رؤیاهای مراجع ارائه میشود و از همه مهمتر، ویژگیهای تقاضا در رابطه رواندرمانی از همه روشها بالاتر است.
موضوع مطلب :