وقتی معلوم شد مشکلات خواب می تواند منجر به علائم اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) شود، یا علائم بیش فعالی را بدتر کند، و هنگامی که دانشمندان فهمیدند بهداشت خواب می تواند به افزایش توانایی توجه و تمرکز کمک کند، علاقه به تحقیق در مورد نقش مشکلات خواب در ایجاد ADHD و بالعکس تشدید شد. مطالعات مختلف نشان می دهد که 30 درصد از کودکان و 80-60 درصد از بزرگسالان دچار ADHD دارای علائم اختلالات خواب هستند. شایع ترین علائم در این افراد عبارت اند از خواب آلودگی در طول روز، بی خوابی، نشانگان تأخیر فاز خواب، خواب منقطع، نشانگان پاهای بی قرار، و اختلالات تنفسی هنگام خواب. گستره و تنوع یافته های پژوهشگران مختلف چالشی را در پیش روی ما قرار داده است، زیرا نمی توانیم تشخیص دهیم آیا اختلالات خواب یکی از ویژگی های ذاتی ADHD است یا مشکلات خواب همراه با ADHD یک اختلال جداگانه همبود است. بنابراین ماهیت رابطه بین اختلالات خواب و ADHD هنوز مشخص نیست. در این مقاله سعی می کنم به جنبه هایی از این تحقیقات بپردازم.

اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) در واقع سه علامت اصلی دارد: الف) نقص در توجه کردن؛ ب) تکانشگری (یا همان تکانشوری)، یعنی انجام بدون برنامه ریزی و ناگهانی کارها؛ پ) بیش فعالی که نیازی به توضیح ندارد. ADHD در بسیاری از اوقات با اختلالات گوناگون دیگری همراه است که می توان از افسردگی، اضطراب، اختلالات رفتاری مثل اختلال سلوک یا بی اعتنایی مقابله ای، سوءمصرف مواد و اختلالات خواب نام برد. بررسی اختلالات خواب در چارچوب ADHD جالب است. 25 تا 50 درصد از کودکان و بیش از نیمی از بزرگسالان ADHD می گویند در خوابشان مشکل دارند. خواب در کارکردهای شناختی، یادگیری، و تثبیت حافظه نقشی اساسی دارد. محرومیت از خواب در افراد دچار ADHD باعث نشانه هایی می شود که شامل اختلالاتی در کارکرد شناختی، خواب آلودگی، فرسودگی، و نقایصی در کارکردهای هیجانی شود و به طور کلی نشانه های ADHD را بدتر کند. تحقیقات زیادی به این موضوع پرداخته است، اما هنوز دانشمندان بین سه حالت در تردید هستند: 1) مشکلات خواب ویژگی ذاتی ADHD است؛ 2) مشکلات خواب از اختلالات همبود با ADHD است؛ 3) اختلالات خواب نشانه هایی را ایجاد می کند که مشابه با ADHD است و موجب تشخیص اشتباه می شود. در این جا در مورد حالت اول و سوم بیشتر بحث می کنیم:

آیا اختلالات خواب نشانه های مشابه با ADHD ایجاد می کند؟ نتایج پژوهش ها نشان می دهد منقطع شدن خواب، باعث ایجاد نشانه های مشابه با ADHD می شود. محرومیت از خواب باعث دشواری در حفظ توجه می شود. در یک پژوهش مشخص شد 18 درصد از افرادی که دچار خواب آلودگی مفرط بودند، تشخیص ADHD هم می گرفتند، و همچنین 37 درصد از افراد دچار ADHD در طول روز دچار خواب آلودگی مفرط هم بودند. همچنین در بسیاری از بیماران مبتلا به سندرم پاهای بی قرار و اختلال حرکت دوره ای اعضای بدن در خواب نشانه های مشابه ADHD یافت می شود. جال است که 93 درصد از افرادی که دچار سندرم پاهای بی قرار بودند، معیارهای ADHD را نیز داشتند. همچنین اختلالات تنفسی خواب نیز همبستگی بالایی با ADHD دارند. از طرفی، کودکانی که مشکل خروپف داشتند، در هنگام روز دچار نقص در توجه بودند. 

آیا اختلالات خواب از ویژگی های ذاتی ADHD است؟ تقریبا همه مطالعاتی که به بررسی اختلالات خواب در کودکان ADHD می پرداختند، شیوع بالای انواع اختلالات خواب را یافتند، از جمله: بی خوابی ابتدا و میانه شب، خواب آلودگی روزانه، بی قراری در خواب، انواع بدخوابی ها (پاراسومنیاها)، کابوس، خواب کوتاه، اضطراب و مقاومت قبل از زمان به خواب رفتن. به طور کلی نتایج این پژوهش ها از هر سه دیدگاه حمایت می کند. در واقع، به نظر می رسد یکی از ویژگی های ذاتی ADHD مشکلات خواب است، اما وقتی در مورد «اختلالات خواب» صحبت می کنیم، باید آن را به عنوان یک تشخیص جداگانه در نظر بگیریم. در بسیاری از مواقع، در واقع مشکل ADHD وجود ندارد، بلکه آثار محرومیت از خواب چنین نشانه هایی را ایجاد کرده است. بنابراین، به نظر می رسد، فارغ از این که تشخیص ما ADHD، ADHD به همراه اختلال خواب، یا فقط اختلالات خواب باشد، درمان مشکلات خواب می تواند در اولویت قرار بگیرد.