در گذشته زیگموند فروید و کارل یونگ، به شباهت رؤیا و انواع سایکوز توجه کردند. در هر دو حالت هذیان و توهم، ناهنجاری های شناختی، هیجان های شدید وجود دارد. با وجود این آنها میخواستند این شباهت ها را بدون توجه به مغز و با استفاده از روان تحلیل گری (روانکاوی) توجیه کنند. اکنون پس از یک قرن پیشرفت در عصب زیست شناسی و تحقیقات خواب و رؤیا اتخاذ یک جهتگیری مبتنی بر مغز مورد توجه قرار گرفته است.

اکثر رؤیاهای واضح و داستانی در مرحله ای از خواب به نام خواب REM رخ می دهد (در این مرحله مردمک چشم در زیر پلکها حرکت میکند)، هر چند در مراحل دیگر خواب نیز رؤیا ثبت شده است. در هنگام بیداری، هشیاری بیش تر بر روی ادراکات خارجی متمرکز است، در حالی که تصاویر ذهنی منبعث از درون، نادر است. این وضعیت در حین رؤیا دیدن به صورت معکوس است (یعنی تصاویر ذهنی بیشتر از درون نشأت می گیرد.) بر خلاف این، در رؤیاهایی که تعریف می شود معمولا میزان فکر کردن کم است، در گزاش افکار بیداری، به تفکر زیاد اشاره می شود. زمانی که ذهن تحت تسلط افکار درونی است، مثل حالت رؤیا و اسکیزوفرنی، توانایی فکر کردن کاهش می یابد.

یکی از دلایل مهم توهم های هنگام خواب (یعنی همان رؤیا) فعال شدن کلی و گسترده مغز به همراه بلوکه شدن دروندادهای حسی و حرکتی در خواب REM است. علاوه بر این در هنگام رؤیا آمیگدال (بادامه) و برخی دیگر از نواحی مغزی فعال می شوند. این مناطق، مسئول هیجان ها در انسان هستند، هیجان هایی مثل ترس، خشم و میل جنسی. برانگیخته شدن سیستم لیمبیک، بر شدت هیجان ها در رؤیا می افزاید. شدت یافتن و افراط ابراز هیجان در اسکیزوفرنی هم شایع است. علاوه بر این، مطالعات اسکن مغزی نشان داده است که مناطقی از قشر مغز، مثل قسمت خلفی جانبی قشر پیش پیشانی در هنگام رؤیا از فعالیت خود می کاهند. همین اتفاق در اسکیزوفرنی نیز می افتد. این منطقه مغزی برای حافظه کاری، توجه متمرکز و اراده اهمیت دارد. رؤیابین ها می گویند در هنگام رؤیا نمی توانند از حافظه شان به درستی استفاده کنند یا توجه خود را بر یک چیز متمرکز کنند و اراده ندارند.

علاوه بر این رؤیا و اسکیزوفرنی از نظر چگونگی ترکیب برخی از مواد شیمیایی در مغز شباهت دارند. در هنگام خواب REM سه سیستم نورونی آمینرژیک ـ نورآدرنالین، سروتونین و هیستامین ـ فعالیت خود را کم می کنند. در حالی که میزان دوپامین، درست مثل اسکیزوفرنی افزایش می یابد. با توجه به این مسائل، با بررسی محتوا و مشخص کردن شباهت ها و تفاوت های محتوایی و شکلی رؤیا و افکار بیداری، می توانیم به درک بهتری از اسکیزوفرنی و سایکوزهای دیگر مثل دلیریوم دست یابیم. علاوه بر این، می توانیم، با استفاده از این شباهت، موادی را بیابیم که حالت های شبه اسکیزوفرنی را در انسان ها ایجاد میکند و با تعدیل این مواد، به درمان اسکیزوفرنی کمک کنیم.

برگرفته از این مقاله: Hobson, J.A., 2004. A model for madness? Nature 430, 21