آیا رؤیا یک شهاب سنگ است ـ مقداری از مواد که از ناحیه­ای دور می­آید که لازم است به دقت تحلیل شود تا به ما درباره آن مکان (بیرون یا درون ما) اطلاعاتی بدهد؟ آیا رؤیا نوشته­ای غریب است که به زبان خارجی پیش ما حاضر می­شود؟ این دیدگاه «شهاب­سنگی» توسط برخی از افراد مذهبی و روحانی پذیرفته شده است، توسط روان­تحلیل­گران راستین و درمان­گران و ضمنا بسیاری از پژوهش­گران. آن­ها رؤیا را چیزی غریب و چیزی کاملا متفاوت با کارکردهای ذهنی معمولی می­دانند.

این مقاله حجم زیادی از تحقیقات مناسب با دیدگاهی متفاوت ارائه می­دهد ـ که رؤیا یک سنگ زمینی است، نه یک سنگ غربیه. رؤیا بخشی از کارکرد ذهنی ماست. رؤیا انتهای یک پیوستار است که از تمرکز بر تفکر بیداری شروع شده و سپس از تفکر آزادتر، تخیلات، خیالپردازی، خواب و خیال و در نهایت به رؤیا منتهی می­شود.

ما دلایلی را مرور می­کنیم که چرا رؤیاها اغلب «کاملا متفاوت» به نظر می­رسند؛ آن­ها ادراکی هستند نه مفهومی؛ آن عجیب هستند؛ آن­ها «بیش از حد واقعی» هستند؛ آن­ها به راحتی فراموش می­شوند؛ آن­ها غیر ارادی هستند؛ آن­ها در خواب REM اتفاق می­افتند ـ شرایطی کاملا متفاوت. ما نشان می­دهیم که هیچ کدام از این دلایل قانع کننده نیست. به هر حال، هم­پوشی زیادی بین رؤیاها و اشکال دیگر کارکرد وجود دارد.

این دیدگاه پیوستاری منجر به انواع متفاوتی از پژوهش و بررسی رؤیا می­شود. این کار همچنین کمک می­کند تا به سؤالاتی که در این حوزه بسیار مورد بحث بوده است پاسخ دهیم مثل: ما باید درباره خود «رؤیا» پژوهش نماییم یا «رؤیا دیدن»؟ رؤیاها بامعنا هستند یا یا بی­معنا؟

 رؤیاها به عنوان شهاب سنگ در نظر گرفته شده است ـ میزانی از مواد که از دنیایی دیگر می­آید ـ در گستره وسیعی از بافت­ها، توسط مردمی چنین باوری وجود دارد که اگر بدانند که در چنین عقایدی سهیم هستند، متعجب خواهند. روشن است که شواهدی که این دیدگاه را تأیید کند منجر به تغییراتی در نحوه مطالعه ما و استفاده از رؤیاها می­شود.

یونانی­ها احساس می­کردند که رؤیاها ـ یا حداقل بعضی از رؤیاها ـ پیام­های مستقیمی از طرف خدا هستند. و همه مذاهب رؤیاها را از طرف خداوند می­دانند. یا از طرف خدا یا از طرف شیطان. به هر حال رؤیاها از جایی دیگر می­آیند! آن­ها یک بخش معمولی از ما نیستند. بررسی­های جدید رؤیا، از مکاتب و پیش­زمینه­های گوناگون از خدایان صحبت نمی­کنند، اما بسیاری از اوقات رؤیاها را به شکلی می­دانند که از «ناحیه­ای مقدس یا امن» می­آیند. جایگاه آن ناحیه به ندرت مشخص شده است. برخی آن را ناحیه­ای بیرونی و افراد بیش­تری آن را ناحیه­ای مقدس در درون ما دانسته­اند. اما در همه این دیدگاه­ها، رؤیا موضوعی منحصر به فرد است. رؤیاها به عنوان بخشی معمولی از ذهن ما در نظر گرفته نمی­شود، بلکه به عنوان چیزی در نظر گرفته می­شوند که از ناحیه­ای دیگر آمده­اند (معمولا به ما کمک می­کنند). به عنوان نمونه جرمی تیلور بارها اعلام کرده­است که «رؤیاها در خدمت تمامیت هستند (1983)».

فروید و بسیاری از فرویدی­های راستین هیچ جایی برای این «ناحیه مقدس» ندارند، به خصوص هیچ ناحیه خارجی و دوردست. به نظر آن­ها، رؤیاها مستقیما از ناهشیار می­آید، اما آن­ها به زبانی خارجی، و اغلب غیر قابل درک نوشته شده­اند. با درک تفسیر رؤیا، به وسیله تداعی آزاد، تحلیل­گر به بیمار کمک می­کند که راز این زبان عجیب نوشته شده را آشکار کند. این رؤیا به صورت «رؤیاهای نهفته» یا «انگاره­های رؤیای نهفته» ترجمه می­شوند، به صورتی که به شکل یک سری از آرزوها به زبان خودمان کاملا قابل درک درک است. زمانی که رؤیا تفسیر شد، خود رؤیا که «محتوای آشکار» گفته می­شود را می­توانیم دور بیندازیم.

گروهی از دانشمندان علوم شناختی هستند که کلمات در رؤیاها را محاسبه کرده و آن­ها را به دقت در طبقه­بندی­های دقیق و با جزئیات هال ـ ون دی کسل (HV) قرار می­دهند. این دانشمندان خیلی با تفسیرگران رؤیا و روان­تحلیل­گران متفاوتند. آن­ها فقط حقایق را بررسی می­کنند ـ محتوای رؤیا ـ و آن را با جزئیات زیادی بررسی می­کنند. اما به هر حال، آن­ها هم تلویحا رؤیاها را به صورت شهاب­سنگ در نظر می­گیرند. هرچند آن­ها به وضوح دیدگاه شهاب سنگی را تأیید نمی­کنند. آن­ها یک «تحلیل طیفی» دقیق انجام می­دهند. آن­ها آزمایشگاه­های دولتی هستند که تمام جزئیات شهاب­سنگ­ها را بررسی می­کنند ـ از نظر اندازه، وزن، چگالی، انکسار نور و غیره ـ هر نوعی از تحلیل­های دقیق. این کار ارزشمند است زیرا این شهاب­سنگ­ها از دنیایی ناشناس آمده­اند، و تحقیقات دقیق ما یک لمحه­ای از آن دنیای غریب به ما می­دهد. به همین شکل، روان­شناسان بررسی همه جزئیات رؤیا با جزئیات را با ارزش تلقی می­کنند و این معنی را می­رساند که رؤیا اسرار جایی را که از آن­جا می­آید را آشکار می­کند. تحلیل­های وقت­گیر با استفاده از طبقه­بندی­های HV در مطالعات مجزای مختلف، تا به حال در حداقل 100.000 رؤیا به کار رفته است. اما هیچ موردی در زمینه خیال­پردازی، خواب و خیال و تخیل انجام نشده­است. به طور واضحی رؤیاها به صورت «متفاوت» در نظر گرفته شده است. (البته استثناهای کوچکی وجود دارد: باروت، 1979، طبقه­های HV را با گروه­های رؤیاهای هیپنوتیک، خیال­پردازی و رؤیاها را مقایسه کرد. استراچ و لیدرباگن، از برخی از طبقه­های HV در مطالعه رؤیاها و تخیلات بیداری تحریک شده در کودکان 9 تا 15 سال استفاده کرد.)

دانشمندانی نیز هستند، معمولا با رویکرد عصبی ـ شناختی یا علم اعصاب، که ادعا کرده­اند که رؤیاها اصولا بی­معنا هستند (برای مثال گازانیگا، 1988؛ هابسن، 1988)، یا «زباله­های شناختی» هستند (هابسن، 2002) یا این که رؤیاها شامل موادی هستند که از سیستم­های حافظه مغز پاک شده­اند (برای مثال، کریک و میچیسون، 1983). این دیدگاه به طور واضحی اشاره می­کند که که «رؤیاها کاملا متفاوتند» دیدگاه (شهاب سنگ): این دانشمندان مسلما خواب و خیال و خیال­پردازی را بی­معنا یا «زباله­های» دور انداخته شده نمی­پندارند.

بنابراین دیدگاه شهاب­سنگی بسیار گسترده است، به طوری که به وسیله گستره وسیعی از افراد با جهت­گیری­های متنوع مورد قبول بوده و طبق آن عمل می­شود و به هر ترتیب، دیدگاه شهاب­سنگی به طور شهودی به نظر ما درست می­رسد. حتی کسانی که عقیده دارند رؤیاها از ذهن ما برمی­خیزد، هنوز تمایل دارند که باور کنند که رؤیاها متفاوتند ـ که رؤیاها به نحوی نسبت به بقیه فعالیت­های ذهنی ما «کاملا متفاوت» هستند. به هر حال، بر خلاف این حس شهودی «متفاوت بودن،» شواهد نشان می­دهد که رؤیابینی واقعا یک انتهای پیوستار کارکرد ذهنی است.