مؤثرترین و نظام­ مندترین روش در آزمایشگاه­های خواب استفاده می­ شود. زمانی که آزمودنی به منظور به حداکثر رساندن احتمال یادآوری در دوره­ های REM     یا NREM  بیدار می­شود، چهار یا پنج روایت رؤیا در یک شب و با یک آزمودنی می­تواند به دست بیاید. جمع­ آوری رؤیا می­تواند از طریق گزارش­های روزانه رؤیا که آن را محققِ رؤیا خواسته است، دفترچه­ های شخصی رؤیا و یا بحث­های ضبط شده در مورد رؤیا در جلسات روان­درمانی انجام شود. هر کدام از روش­های جمع­ آوری رؤیا دارای نقاط ضعف و قدرت مخصوص به خود است. به طور کلی پنج شیوه برای جمع­آوری رؤیا وجود دارد که در این جا به اختصار توضیح داده می­شود:

بیدار کردن در آزمایشگاه خواب: بهترین منبع گزارش­های رؤیاست زیرا فرصت جمع­آوری تعداد زیادی از نمونه رؤیاهای افراد را در شرایطی کنترل شده فراهم می­کند. اما این روش هزینه ­بر و وقت­ گیر است.

روش آخرین رؤیا: عینی­ ترین و ساخت­ یافته­ ترین موقعیت برای جمع­آوری ارزان و مؤثر گزارش­های رؤیا در خارج از آزمایشگاه، در موقعیتی گروهی است که گزارش­ها در فرمی استاندارد وارد می­شود. این روش به علت عدم سرمایه­گذاری برای تحقیقات رؤیا به کار گرفته شد. گزارش رؤیا به شیوه پرسشنامه­ای جمع­آوری می­شود. اجرای آن در سالن­های کنفرانس، اتاق­های انتظار، و کلاس­های درس برگزار شده است. نمونه­ها در صورتی که حداقل 125-100 گزارش برای هر گروه سنی جمع­آوری شود، معرف خواهد بود.  بررسی­ها نشان داده­اند زمانی که کنترل­ های لازم انجام می­شود، گزارش­هایی که با این روش جمع ­آوری می­شود، با آن­هایی که در آزمایشگاه­ های خواب جمع­آوری می­گردد تفاوتی ندارند . در این روش شرکت­کنندگان به صورت ناشناس هستند و تنها اطلاعاتی مانند سن و جنس را ذکر می­کنند. روش «آخرین رؤیا» را ابداع کردند که راهی را برای جمع­آوری رؤیاها از افراد در کلاس درس و اتاق انتظار در مناطق و کشورهای مختلف در طول 15 تا 20 دقیقه برای بزرگسالان فراهم می­کند. مشکل اصلی این روش این است که زمان آن اجازه نمی­دهد که هیچ آزمون شناختی یا شخصیتی از افرادی که رؤیاهایشان را گزارش می­کنند گرفته شود. همچنین این روش برای کودکان زیر 12 سال توصیه نمی­شود، زیرا آن­ها تخیلات و کلیشه ­های فرهنگی خود را وارد گزارش می­کنند. در فرم استاندار آخرین رؤیا، این درخواست ساده نوشته شده است که «آخرین رؤیای خود را بنویسید». آن­ها می­توانند رؤیاهایی از «شب قبل، هفته گذشته، یا ماه پیش» را به خاطر بیاورند. به منظور تأکید بیش­تر بر نوشتن آخرین رؤیایی که به خاطر دارند، از شرکت­ کنندگان خواسته می­شود که تاریخ تقریبی رؤیای خود را بنویسند. در نهایت به شرکت­کنندگان توضیح داده می­شود که گزارش رؤیا شامل چه موضوعاتی باشد. سودمندی این روش با مقایسه محتوای رؤیای دختران و پسران 12 تا 13 ساله با فرم آخرین رؤیا و یافته­های به دست آمده از همین گروه سنی در مطالعات آزمایشگاهی مشخص شده است. همین مقایسه بین دانشجویان نیز، شباهت­های مربوط به نتایج این دو روش را آشکار کرده است. عدم تأکید بر نوشتن آخرین رؤیا، نتایج را مخدوش می­کند. برای مثال، روبنشتاین و کریپنر در یک آگهی تلویزیونی از مردم خواستند که یک رؤیای خود را بفرستند. نتایج این تحقیق با داده­های هنجاری متفاوت بود. دلیل این انحراف از میانگین، عدم تأکید بر نوشتن آخرین رؤیا بود، زیرا مردم تمایل دارند رؤیاهای عجیب یا ترسناک را گزارش دهند.

دفترچه­ های رؤیای شخصی: مزیت استفاده از دفترچه­ های رؤیای شخصی این است که تحت تأثیر انگیزه­ های تحقیقی قرار ندارد و رؤیاهای به دست آمده با استفاده از این روش در طول زمان دارای ثبات بوده­ اند. یکی از مشکلات استفاده از این روش این است که بسیاری از افرادی که رؤیاهای خود را یادداشت می­کنند، مایل به در اختیار قرار دادن گزارش­ها به دیگران نیستند.

روزنگار مختصر رؤیا: روشی پرکاربرد است که در آن از شرکت­ کنندگان خواسته می­شود در یک مدت یا به تعداد خاصی رؤیا بنویسند. این روش زمانی دارای بیش­ترین سودمندی خواهد بود که با استفاده از کلاه شب خواب آن­ها نظارت شود . استفاده از این روش به تنهایی مشکلات زیادی را مانند وقت­گیر بودن  و رؤیاسازی  در پی دارد که این مسائل تردیدهایی را در مورد معرف بودن نمونه رؤیاها در این روش برمی ­انگیزد.

محیط روان­درمانی: بررسی محتوای رؤیا توسط فروید، یونگ و دیگران دارای این مزیت است که اطلاعات عمیقی را درباره افکار و تاریخچه بیماران  به همراه دارد. با وجود این مزیت، ماهیت رابطه درمانی اشکالات عمده­ای برای بررسی­های نظام­ مند ایجاد می­کند. نخست، گزارش رؤیای بیماران در حین روان­درمانی توسط درمان­گر نوشته نمی ­شود، دوم، تمرکز گزارش رؤیاهای مراجع بر رابطه درمانی است. بنابراین نمونه­ای غیر معرف از رؤیاهای مراجع ارائه می­شود و از همه مهم­تر، ویژگی­های تقاضا در رابطه روان­درمانی از همه روش­ها بالاتر است.

جنسیت: زن

سن: 24

 آخرین رؤیایی که دیدم مربوط می­شود به حدود 10 روز پیش. در منزل خودم بودم. رؤیایی دیدم که مربوط می­شد به این که بچه­دار شده بودم. چون هنوز در دوره عقد هستم، و از طرفی مشغله بسیار زیادی دارم و نیز محصل هستم، انتظار بچه­دار شدن را نداشتم. در خواب وقتی نوزاد را که پسر بود و بسیار زیبا به من دادند،‌ من هنوز شوکه بودم، زیرا در خواب فکر می­کردم که من اصلا آمادگی بچه­ دار شدن را نداشتم. اما در عین حال احساس مادرانه بسیار بسیار قوی داشتم. در حین خواب می­دیدم که به دانشگاه آمده­ام و سر کلاس هستم،‌ اما یک­دفعه یادم می­آمد که نوزاد را با خودم نیاورده­ام (زیرا واقعا آمادگی آن را نداشتم و به داشتن نوزاد عادت نکرده بودم) بلافاصله به خانه برمی­گشتم و نوزاد را همراه خودم به دانشکده می­آوردم. البته این مرتبه دومی­ است که این خواب را می­بینم. نوزاد را در آغوش گرفتم. او گرسنه بود. سعی می­کردم به او شیر بدهم، اما چون درخواب می­دانست که انتظار بچه­دار شدن را نداشتم،‌ شیری نداشتم به او بدهم. نوزاد در آغوش من بود و به من نگاه می­کرد. و من احساس بسیار زیبای مادرانه توأم با نگرانی برای آن نوزاد داشتم. موقعیت که برایم آشنا بود و سایر محیط­ها هم خانه فعلی خودم بود و فضاهای یک­رنگ که یادآور محیط خاصی نبود.

جنسیت: مرد

سن: 22

در خواب دیدم که پادشاه ایرانی­ام، و ثروت­مندترین مرد دنیا، باکلاس­ترین ماشین­ها و خانه­ها در لب دریا داشتم، و یک حرم­سرا داشتم پر از حوری ولی در خواب شکیرا (خواننده) زن فابریکم بود، خیلی باحال بود پسر. به یک لحظه فهمیدم همه این­ها خواب است و دنباله خواب را دیدم و بیدار نشدم، دیدم در خوابگاهم و خبر مشروطیم را آورده­اند که خیلی دپرس شدم، خدا این بلا را سر دشمنان من هم نیاورد، خیلی نامردی بود. از آن همه شکوه و عظمت به این خواری افتادم.

جنسیت: زن

سن: ؟

یکبار خواب دیدم من وهمسرم توی ساحل هستیم همسر منو بغل کرده ومستقیم جلو میریم زمان زیادی رفتیم بعد یه جا فکر میکنم برای خوردن چیزی جایی که دست راست ما بود ایستادیم وانگار من پایین اومده بودم.

جنسیت: زن

سن: ؟

من قبل از فوت همسر پسر عموم که برای پدرم خیلی خیلی عزیز بود خواب دیده بودم یک کشتی توی ساحله که ناگهان واژگون شد ودریا طوفانی شد وهمسرم وچند نفر دیگه هم توی دریا بودن من برای نجات همسرم فریاد میزدم وکمک میخواستم فکر میکنم نجات پیداکرد ودر ادامه میدیدم که خونه قدیمی  بابام اینا هستم که پدرم اون موقع هنوز فوت نکرده بود و می بینم یه یخچال مثل یخچال بستنی فروشی توی اتاق بود وجسد یک خانم توش بود و برای بابام خیلی عزیز بود ومثل خواهر فوت شدم دوستش داشت و اجازه نمیداد که جسدو ببرند ما هر می گفتیم اگر مامور بهداشت ببینه ایراد می گیره فایده نداشت.

محرک­های خارجی می­توانند روی شناخت در رؤیا تأثیر بگذارند. این عوامل خارجی می­تواند شامل داروها و محرک­های فیزیکی باشد. مطالعات نظام­مندی که تأثیر داروهای مختلف بر مجتوای رؤیا را نشان می­دهند (، می­توانند بر دانش ما درباره شبکه عصبی رؤیا بیفزایند. تحقیقات نشان می­دهد که هم آنتی­آمینرژیک­های بلادونا آلکالوئید و هم دوپامین  تجربه خواب را تشدید می­کنند. داروی سرترالین (زولافت)، باعث افزایش روابط دوستانه و کاهش تعاملات پرخاشگرانه و هیجانات منفی در رؤیاهای افراد می شود. 

مطالعات آزمایشگاهی محتوای رؤیا نشان داده است محرک­های خارجی رؤیا ایجاد نمی­کنند، و تحت تأثیر قرار دادن محتوای رؤیا با محرک قبل از خواب مثل فیلم­های ترسناک و هیجان­انگیز، یا محرک­های همزمان در طول REM  ، مانند صداها و یا نام بردن افراد مهم در زندگی رؤیابین دشوار است.  در واقع، رؤیا پدیده­ای خودکار و «مجزا» است. با این وجود در شرایط نادری که محرک وارد خواب می­شود، هماهنگی سریع و هوشمندانه آن با معنا و بافت تصویرسازی ذهنی رؤیا قابل توجه است،‌ که این موضوع نشان دهنده سطح شناختی بالای مغز در رؤیاست. مطالعات آزمایشگاهی بر خلاف نظریات بالینی و فعال­سازی ـ ترکیب  نشان می­دهد که محتوای رؤیا تا حد زیادی شبیه­سازی منسجم و منطقی جهان واقعی است.

 علاوه بر این مطالعات آزمایشگاهی نشان می­دهد که تفکر در بیداری هنگامی که شرکت­کننده­ها در حالت آرمیدگی در اتاقی تاریک قرار دارند، می­تواند کیفیت­های رؤیاگونه داشته باشد. حتی در برخی از مطالعات گزارش­ها در این شرایط رؤیاگونه­تر درجه­بندی شدند. علاوه بر این ارتباط زیادی نیز بین فکر، خیالپردازی، و رؤیا یافته شده است. روی هم رفته، این یافته­ها منجر به این ایده می­شوند که رؤیا تنها با سطح بالای فعال­سازی مغزی و کاهش تحریک خارجی و کاهش خودکنترلی می­تواند ایجاد شود.

شباهت­های دیگر شناخت رؤیا و بیداری توسط دامهاف نشان داده شده است، به عنوان مثال، نقص­های موجود در تفکرات بیداری در فرایند تفکر در خواب نیز وجود دارد و الگوهای گفتاری در رؤیاها مانند بیداری از نظر گرامری صحیح است. تحلیل محتوای رؤیا پیوستگی معناداری را بین محتوای رؤیاها، تفکرات در بیداری و نگرانی­های هیجانی نشان می دهد. رؤیاهایی که پرخاشگری بیش­تری را نشان می­دهند، به آزمودنی­هایی متعلق اند که در زندگی خود در بیداری تعارض­هایی دارند. رؤیاها همچنین در بیش از نیمی از موارد دارای مؤلفه­هایی هستند که به فعالیت­های اخیر (البته نه فعالیت های درست قبل از خواب) آزمودنی­ها در بیداری ارتباط دارد.

جنسیت: زن

سن: 22

خواب دیدم که خواهر بزرگ­تر از خودم که 24 ساله است باردار است و ما در خانه کنار پدر نشسته­ایم. اما از این وضعیت راضی نیستیم. پدرم برای دلگرمی خواهرم یک اسباب­بازی خریده است و ما در اتاقی که از اتاق­های دیگرمان بزرگ­تر است نشسته­ایم و به هم نگاه می­کنیم. اتاق بر خلاف روشنایی همیشه، تاریک است و در همین لحظه در ادامه خواب تلویزیون خانه روشن می­شود و صحنه­ای از قیامت در برابر چشمانم ظاهر می­شود. مثل این می­ماند که افراد از جایی می­گذرند و خوب و بد بودن آن­ها مشخص می­شود. اما در ظاهر آن­ها این امر قابل تشخیص نیست. و در همین لحظه از روز آخرت و سزای اعمال می­ترسم و از خواب بر می­خیزم. از این که دو خواب متفاوت و گنگ را در ادامه هم دیدم اصلا حس خوبی نداشتم.

جنسیت: مرد

سن: 21

خواب دیدم که با یک نفر دعوا کردم و او دندان مرا شکست. هم­زمان کلاغی روی بام خانه­مان دیدم که غارغار می­کرد که بعد از آن خبر مرگ مادرم را دادند. بسیار ناراحت شدم، و زمانی که گریه می­کردم دیدم پیر شده­ام و به یک آن تمامی دندان­هایم ریخت که یکهو بیدار شدم و چشمانم پر از اشک بود.

جنسیت: زن

سن: ؟

باسلام خواب دیدم شبه فردی دنبال من هست و من ازش بدم میاد فکر میکنم همون یه جا منو دید وانگار یک جعبه شیرینی به من داد بعد دیم که مامانم انگار دنبال من می گشت نمیدونم همون شیرینی بود یا چیز دیگه که برای من بارزش و یا گران قیمت بود درست نمیدونم من میخواستم ذگذارم مامانم ببینه فکر میکنم یه جوری قایم کردم وهمراه مادرم رفتم میبینم که نمیدونم 4 یا 5  یا6 تا خواستگار دیگه هم داشتم که مامانم بروز نداده بود ویکیش همین اقا بود که برادر شوهر همون خانم که قبلا گفتم مزاحم بود بودش که چنین برادر شوهر مجردی هم نداره وشبیه یکی از هنر پیشه های نه چندان زیبا بود که من قبلا احساس میکردم شبیه شوهر اون خانمه بودهمونی که شیرینی داد بود نمیدونم  روز بعد مامانم میگه بیایید خونه مارو جمع و جور کنید من میرم واحساس میکنم برخلاف همیشه دوست دارم اونجا باشم و کارکنم انگار شب قبلش مهمانی بوداحساس خوبی داشتم بعد میبینم زن داداشم اومد یه روسری قرمز باکمی نقش مشکی سرشه میگم مال منم همین رنگیه فقط برعکس مشکیه وکمی قرمز توشه بعد زن داداشم هم میگه از خداش بود بیاد اینجا بچه ها شلوغ میکردند خونه شلوغ بود میگم اتفاقا من هم دقیقا همینطور بعد داشت تعریف میکرد که میگه میدونی چی شد رختخواب  زیر اف اف انداختیم داداشت داشت نمیدونم چکار میکرد که همون موقع پسرم صدازد واز خواب بیدار شدم که ساعت 9 روز پنج شنبه امروز بود.

جنسیت: زن

سن: ؟

من رویای آگاهانه داشتم قبلا خواب دیدم جایی هستم ومیخوام هلی کوپتر سوار شم دو دلم بعد میگم سوار شم بهتره چون اگه خواب ببینیم رفتیم بالا تو آسمون تعبیرش پیشرفته و به خاطر اینکه تعبیر خوابم خوب بشه سوار شدم.