جنسیت: مرد

سن: 25

من معمولا رؤیاهایی که می­بینم فراموش می­کنم؛ اما از جهت آنکه این رؤیا کمی من را به تشویش واداشت از آن چیزهایی در خاطرم است. خواب دیدم که در فاصله 50 متری ساحل دریا ایستاده­ام. ساحل آرام بود؛ به یک­باره مادرم را روی خط آب دیدم که یک مار بزرگ و یک موجود دریایی غیرآشنا برایم در کنار آب بود . . . . سعی کردم با ایما و اشاره به وی بفهمانم که دو موجود خطرناک در پشت سر اوست. وی هنگامی که توانست مفهوم اشارات من را بفهمد، به سمت من شروع به دویدن نمود که ناگهان آن موجود ناشناخته به وی حمله کرد. و من برای دفاع از مادرم به سمت موجود دویدم. که در همان حال از  خواب بیدار شدم. مثل همه انسان­ها در این حالت بسیار خوشحال شدم که تنها و فقط و فقط خواب دیدم. 

متخصصین بالینی و عامه مردم، هر دو غالبا درباره اثرات عادت های متنوع بهداشتی بر خواب می اندیشند. برای مثال، بدیهی است که کافئین (ماده موجود در چای، قهوه، شکلات، و نوشابه کولا) خواب را مختل می کند و تمرینات ورزشی موجب بهبود کیفیت خواب می گردد. پیشنهادهای بالینی برای بی خوابی، غالبا مستلزم این است که افراد، کافئین را ترک کنند، سیگار نکشند یا در کلاس های ورزش شرکت نمایند. تحقیقات انجام شده بر روی افراد طبیعی نشان می دهد که کافئین و نیکوتین قطعا موجب اختلال در خواب میش شوند. در حالی که ورزش ممکن است خواب را عمیق تر کند. شیوه زندگی مبتلایان به بی خوابی، معمولا نسبت به افراد طبیعی از تحرک کمتری برخوردار است. مقایسه این دو گروه در زمینه آگاهی و انجام اعمال مربوط به بهداشت خواب نیز مشخص می کند که مبتلایان به بی خوابی اطلاعات بیش تری دارند، ولی نسبت به افراد طبیعی، اعمال غیربهداشتی بیشتری انجام می دهند.

در ادامه شش توصیه را به طور خلاصه مطرح می کنم: 1. کافئین یک محرک است و نباید 4 تا 6 ساعت قبل از خواب مصرف شود. 2. نیکوتین (موجود در سیگار) نز یک محرک است و بایستی از مصرف آن قبل از خواب و در طی شب خودداری نمود. 3. الکل به عنوان یک آرام بخش، گرچه ممکن است به خواب رفتن را آسان تر کند، ولی موجب بیداری های بعدی در طی شب می شود. 4. یک غذای سبک می تواند خواب رفتن را تسهیل نماید، ولی مصرف غذای سنگین قبل از خوابف مانع خواب رفتن می شود. 5. از ورزش های سنگین در 3 تا 4 ساعت قبل از خواب پرهیز کنید. تمرینات ورزشی منظم بعد از ظهر می تواند موجب عمیق تر شدن خواب گردد. 6. با پنبه گذاشتن در گوش ها، پوشاندن پنجره ها، و یا استفاده از صدای یکنواخت یک پنکه یا هواکش، سر و صدا، نور و دمای بالای محل خواب را به حداقل برسانید. 

جنسیت: زن

سن: 21

من دانشجوی خوابگاهی هستم. در خواب دیدم که سوار اتوبوس شده­ام و به خانه­یمان در شهرستان می­رفتم. در راه اتوبوسی که سوار شده بودم،‌ تشکیل شده از دو تن از اساتید و تعدادی از هم­کلاسی­هایم بودند که این هم­کلاسی­ها با هم­کلاسی­های دوران دبیرستانم مشترک بودند. در اتوبوس با استادهایمان شوخی می­کردیم و می­خندیدیم. در صورتی که این دو استاد در کلاس جدی به نظر می­رسند، ولی در خواب خیلی شوخ­طبع و مهربان و به قولی باحال به نظر می­رسیدند. خوابی طولانی بود، به طوری که با زنگ موبایلم برای این­که صبح بیدارم کند، بیدار شدم و وسط­هایش از خواب پریدم و پایان آن خواب را ندیدم؛ ولی خیلی دوست داشتم پایانش را هم می­دیدم.

جنسیت: مرد

سن: 26

تا آن­جا که به خاطر دارم خوابم در مورد پایان­نامه و کار پژوهشی­ام بود. خوابم در دانشکده و در اتاق استاد بود و عجیب این بود که شخصیت­هایی در خوابم حضور داشتند که هیچ ربطی به پایان­نامه و امور درسی­ام نداشتند. در خواب با استادم درگیری پیدا کردم و او مرا از گروهش اخراج کرد. من فکر می­کنم که این خواب ناشی از فکر زیاد در مورد پایان­نامه­ام باشد و به طور کلی این خواب­ها را من جدی نمی­گیرم و سعی می­کنم در ذهنم باقی نماند.

اگرچه علاقه زیادی به مباحث روان تحلیلی ندارم، چون این وبلاگ تخصصی رؤیا است، احساس می کنم لازم است در مورد برخی از مباحث و کلیدواژه های روانشناسان فرویدی و نوفرویدی توضیح بدهم. یکی از مفاهیمی که برای نخستین بار فروید مطرح کرد، عمل رؤیا است که در کتاب کلاسیک «تفسیر خواب» وی یک فصل کامل را به خودش اختصاص داده است. اما پس از فروید نیز این مفهوم مورد استفاده روان تحلیل گران جدیدتر مورد استفاده قرار گرفت و تقریبا معنی متفاوتی به خودش گرفت. در ادامه اشاره مختصری به دیدگاه فروید در مورد عمل رؤیا می کنم و سپس توضیح می دهم که روان تحلیل گران جدید چه دیدگاهی در مورد این مفهوم دارند.

نظریه زیگموند فروید، بر اساس اهمیت ذهن ناهشیار پایه ریزی شد. بر اساس این نظریه، ناهشیار افراد را تنها در روز تحت تأثیر قرار نمی دهد، بلکه بر روی رؤیاهای افراد نیز تأثیر می گذارد. از دیدگاه روان تحلیل گری یا همان روانکاوی، انتقال افکار ناهشیار به هشیاری، عمل رؤیا نامیده می شود. در رؤیاها دو نوع محتوای متفاوت وجود دارد، یکی محتوای آشکار، و یکی محتوای پنهان. محتوای آشکار همان شکل ظاهری رؤیا است، اما محتوای پنهان عبارت است از احساسات و افکار زیربنای رؤیا که به صورت ناهشیار وجود دارند. محتوای آشکار از محتوای پنهان و خاطرات اخیر تأثیر می پذیرد. بر اساس اصل جبران کارل یونگ دلیل این که رؤیاها محتوای پنهان دارند، این است که ناهشیار در طول رؤیا محدودیت های ذهن هشیار را جبران می کند. از آنجایی که ذهن هشیار نمی تواند یکباره از همه چیز آگاه شود، محتوای پنهان به این افکار پنهانی و دور از دسترس اجازه می دهد که قفل گشایی شود. روان تحلیل گران از دانش فرایند عمل رؤیا استفاده می کنند تا بتوانند رؤیاها را تحلیل کنند. به عبارت دیگر درمانگر محتوای آشکار رؤیاها را مورد بررسی قرار می دهد تا درک کند محتوای پنهان سعی دارد چه بگوید.

برای این که به طور کامل عمل رؤیا را درک کنیم، باید دریابیم که چگونه ذهن، افکار پنهان را به افکار آشکار منتقل می کند. اولین قدم ذهن، تراکم یا هم فشردگی (condensation) نامیده می شود. در این فرایند، چند فکر مختلف با یکدیگر ترکیب می شوند تا یک فکر واحد را بسازند. ترکیب افکار ناهشیار باعث می شود ذهن راحت تر بتواند آن ها را در رؤیا ابراز کند. مرحله تراکم دو زیرمرحله دارد: پسماندهای روز و سانسور. پسماندهای روز عبارت است از مسائل باقی مانده طول روز که برخی از افکار ناهشیار را به وجود می آورد. ذهن این افکار را از طریق شرایطی مشابه با شرایط طول روز به اجرا در می آورد. پیش از این که افکار ناهشیار بتوانند به نمایش در بیایند، سانسور می شوند. از آن جایی که بسیاری از افکار ناهشیار از اصول اخلاقی جامعه تبعیت نمی کنند، ذهن آن ها را به نحوی سانسور می کند تا محترمانه تر باشند. این کار انجام می شود تا رؤیابین دچار اضطراب نشده و از خواب بیدار نشود. پس به دلیل این که افکار ناهشیار مختلف با هم ترکیب می شوند، بررسی یک رؤیا بسیار دشوار است.

پس از تراکم، مرحله بعدی تشکیل رؤیا جابجایی است. در این مرحله رؤیا احساسات و آرزوها را به سمت موضوعات غیرمرتبط هدایت می کند. این مرحله شبیه پدیده انتقال است که در روان تحلیل گری به عنوان یک تکنیک مورد استفاده قرار می گیرد. مرحله دیگر در تشکیل رؤیاها نمادگرایی یا سمبولیسم است. اشیا یا موقعیت های درون رؤیا در واقع نماینده چیز دیگری است که آن چیز دیگر معمولا افکار و آرزوهای ناهشیار است. مثلا ممکن است خواب ببینید که غذایی که می خواستید برای پدر و مادرتان بپزید سوخته است. این خواب ممکن است نشان دهنده این باشد که می ترسید پدر و مادرتان را از دست بدهید. چهارمین و آخرین مرحله تشکیل رؤیا عبارت است از بازبینی ثانویه. در این مرحله تمامی افکار در کنار هم قرار گرفته و منسجم می شوند.

مؤثرترین و نظام­ مندترین روش در آزمایشگاه­های خواب استفاده می­ شود. زمانی که آزمودنی به منظور به حداکثر رساندن احتمال یادآوری در دوره­ های REM     یا NREM  بیدار می­شود، چهار یا پنج روایت رؤیا در یک شب و با یک آزمودنی می­تواند به دست بیاید. جمع­ آوری رؤیا می­تواند از طریق گزارش­های روزانه رؤیا که آن را محققِ رؤیا خواسته است، دفترچه­ های شخصی رؤیا و یا بحث­های ضبط شده در مورد رؤیا در جلسات روان­درمانی انجام شود. هر کدام از روش­های جمع­ آوری رؤیا دارای نقاط ضعف و قدرت مخصوص به خود است. به طور کلی پنج شیوه برای جمع­آوری رؤیا وجود دارد که در این جا به اختصار توضیح داده می­شود:

بیدار کردن در آزمایشگاه خواب: بهترین منبع گزارش­های رؤیاست زیرا فرصت جمع­آوری تعداد زیادی از نمونه رؤیاهای افراد را در شرایطی کنترل شده فراهم می­کند. اما این روش هزینه ­بر و وقت­ گیر است.

روش آخرین رؤیا: عینی­ ترین و ساخت­ یافته­ ترین موقعیت برای جمع­آوری ارزان و مؤثر گزارش­های رؤیا در خارج از آزمایشگاه، در موقعیتی گروهی است که گزارش­ها در فرمی استاندارد وارد می­شود. این روش به علت عدم سرمایه­گذاری برای تحقیقات رؤیا به کار گرفته شد. گزارش رؤیا به شیوه پرسشنامه­ای جمع­آوری می­شود. اجرای آن در سالن­های کنفرانس، اتاق­های انتظار، و کلاس­های درس برگزار شده است. نمونه­ها در صورتی که حداقل 125-100 گزارش برای هر گروه سنی جمع­آوری شود، معرف خواهد بود.  بررسی­ها نشان داده­اند زمانی که کنترل­ های لازم انجام می­شود، گزارش­هایی که با این روش جمع ­آوری می­شود، با آن­هایی که در آزمایشگاه­ های خواب جمع­آوری می­گردد تفاوتی ندارند . در این روش شرکت­کنندگان به صورت ناشناس هستند و تنها اطلاعاتی مانند سن و جنس را ذکر می­کنند. روش «آخرین رؤیا» را ابداع کردند که راهی را برای جمع­آوری رؤیاها از افراد در کلاس درس و اتاق انتظار در مناطق و کشورهای مختلف در طول 15 تا 20 دقیقه برای بزرگسالان فراهم می­کند. مشکل اصلی این روش این است که زمان آن اجازه نمی­دهد که هیچ آزمون شناختی یا شخصیتی از افرادی که رؤیاهایشان را گزارش می­کنند گرفته شود. همچنین این روش برای کودکان زیر 12 سال توصیه نمی­شود، زیرا آن­ها تخیلات و کلیشه ­های فرهنگی خود را وارد گزارش می­کنند. در فرم استاندار آخرین رؤیا، این درخواست ساده نوشته شده است که «آخرین رؤیای خود را بنویسید». آن­ها می­توانند رؤیاهایی از «شب قبل، هفته گذشته، یا ماه پیش» را به خاطر بیاورند. به منظور تأکید بیش­تر بر نوشتن آخرین رؤیایی که به خاطر دارند، از شرکت­ کنندگان خواسته می­شود که تاریخ تقریبی رؤیای خود را بنویسند. در نهایت به شرکت­کنندگان توضیح داده می­شود که گزارش رؤیا شامل چه موضوعاتی باشد. سودمندی این روش با مقایسه محتوای رؤیای دختران و پسران 12 تا 13 ساله با فرم آخرین رؤیا و یافته­های به دست آمده از همین گروه سنی در مطالعات آزمایشگاهی مشخص شده است. همین مقایسه بین دانشجویان نیز، شباهت­های مربوط به نتایج این دو روش را آشکار کرده است. عدم تأکید بر نوشتن آخرین رؤیا، نتایج را مخدوش می­کند. برای مثال، روبنشتاین و کریپنر در یک آگهی تلویزیونی از مردم خواستند که یک رؤیای خود را بفرستند. نتایج این تحقیق با داده­های هنجاری متفاوت بود. دلیل این انحراف از میانگین، عدم تأکید بر نوشتن آخرین رؤیا بود، زیرا مردم تمایل دارند رؤیاهای عجیب یا ترسناک را گزارش دهند.

دفترچه­ های رؤیای شخصی: مزیت استفاده از دفترچه­ های رؤیای شخصی این است که تحت تأثیر انگیزه­ های تحقیقی قرار ندارد و رؤیاهای به دست آمده با استفاده از این روش در طول زمان دارای ثبات بوده­ اند. یکی از مشکلات استفاده از این روش این است که بسیاری از افرادی که رؤیاهای خود را یادداشت می­کنند، مایل به در اختیار قرار دادن گزارش­ها به دیگران نیستند.

روزنگار مختصر رؤیا: روشی پرکاربرد است که در آن از شرکت­ کنندگان خواسته می­شود در یک مدت یا به تعداد خاصی رؤیا بنویسند. این روش زمانی دارای بیش­ترین سودمندی خواهد بود که با استفاده از کلاه شب خواب آن­ها نظارت شود . استفاده از این روش به تنهایی مشکلات زیادی را مانند وقت­گیر بودن  و رؤیاسازی  در پی دارد که این مسائل تردیدهایی را در مورد معرف بودن نمونه رؤیاها در این روش برمی ­انگیزد.

محیط روان­درمانی: بررسی محتوای رؤیا توسط فروید، یونگ و دیگران دارای این مزیت است که اطلاعات عمیقی را درباره افکار و تاریخچه بیماران  به همراه دارد. با وجود این مزیت، ماهیت رابطه درمانی اشکالات عمده­ای برای بررسی­های نظام­ مند ایجاد می­کند. نخست، گزارش رؤیای بیماران در حین روان­درمانی توسط درمان­گر نوشته نمی ­شود، دوم، تمرکز گزارش رؤیاهای مراجع بر رابطه درمانی است. بنابراین نمونه­ای غیر معرف از رؤیاهای مراجع ارائه می­شود و از همه مهم­تر، ویژگی­های تقاضا در رابطه روان­درمانی از همه روش­ها بالاتر است.

جنسیت: زن

سن: 24

 آخرین رؤیایی که دیدم مربوط می­شود به حدود 10 روز پیش. در منزل خودم بودم. رؤیایی دیدم که مربوط می­شد به این که بچه­دار شده بودم. چون هنوز در دوره عقد هستم، و از طرفی مشغله بسیار زیادی دارم و نیز محصل هستم، انتظار بچه­دار شدن را نداشتم. در خواب وقتی نوزاد را که پسر بود و بسیار زیبا به من دادند،‌ من هنوز شوکه بودم، زیرا در خواب فکر می­کردم که من اصلا آمادگی بچه­ دار شدن را نداشتم. اما در عین حال احساس مادرانه بسیار بسیار قوی داشتم. در حین خواب می­دیدم که به دانشگاه آمده­ام و سر کلاس هستم،‌ اما یک­دفعه یادم می­آمد که نوزاد را با خودم نیاورده­ام (زیرا واقعا آمادگی آن را نداشتم و به داشتن نوزاد عادت نکرده بودم) بلافاصله به خانه برمی­گشتم و نوزاد را همراه خودم به دانشکده می­آوردم. البته این مرتبه دومی­ است که این خواب را می­بینم. نوزاد را در آغوش گرفتم. او گرسنه بود. سعی می­کردم به او شیر بدهم، اما چون درخواب می­دانست که انتظار بچه­دار شدن را نداشتم،‌ شیری نداشتم به او بدهم. نوزاد در آغوش من بود و به من نگاه می­کرد. و من احساس بسیار زیبای مادرانه توأم با نگرانی برای آن نوزاد داشتم. موقعیت که برایم آشنا بود و سایر محیط­ها هم خانه فعلی خودم بود و فضاهای یک­رنگ که یادآور محیط خاصی نبود.

جنسیت: مرد

سن: 22

در خواب دیدم که پادشاه ایرانی­ام، و ثروت­مندترین مرد دنیا، باکلاس­ترین ماشین­ها و خانه­ها در لب دریا داشتم، و یک حرم­سرا داشتم پر از حوری ولی در خواب شکیرا (خواننده) زن فابریکم بود، خیلی باحال بود پسر. به یک لحظه فهمیدم همه این­ها خواب است و دنباله خواب را دیدم و بیدار نشدم، دیدم در خوابگاهم و خبر مشروطیم را آورده­اند که خیلی دپرس شدم، خدا این بلا را سر دشمنان من هم نیاورد، خیلی نامردی بود. از آن همه شکوه و عظمت به این خواری افتادم.

جنسیت: زن

سن: ؟

یکبار خواب دیدم من وهمسرم توی ساحل هستیم همسر منو بغل کرده ومستقیم جلو میریم زمان زیادی رفتیم بعد یه جا فکر میکنم برای خوردن چیزی جایی که دست راست ما بود ایستادیم وانگار من پایین اومده بودم.

جنسیت: زن

سن: ؟

من قبل از فوت همسر پسر عموم که برای پدرم خیلی خیلی عزیز بود خواب دیده بودم یک کشتی توی ساحله که ناگهان واژگون شد ودریا طوفانی شد وهمسرم وچند نفر دیگه هم توی دریا بودن من برای نجات همسرم فریاد میزدم وکمک میخواستم فکر میکنم نجات پیداکرد ودر ادامه میدیدم که خونه قدیمی  بابام اینا هستم که پدرم اون موقع هنوز فوت نکرده بود و می بینم یه یخچال مثل یخچال بستنی فروشی توی اتاق بود وجسد یک خانم توش بود و برای بابام خیلی عزیز بود ومثل خواهر فوت شدم دوستش داشت و اجازه نمیداد که جسدو ببرند ما هر می گفتیم اگر مامور بهداشت ببینه ایراد می گیره فایده نداشت.