جنسیت: مرد

سن: 26

پدرم را خواب دیدم که با مرد همسایه که او هم مرد خوبی است دعوا می­کرد و کار به شکایت و دادگاه کشیده شد و من در حین خواب می­خواستم به پدرم کمک کنم و راه­هایی که در دادگاه می­شد از خودمان دفاع کنیم را بررسی می­کردم، در حین این خواب احساس ناخوشایندی داشتم و خیلی خواب ناراحت کننده­ای بود. با این که پدرم همسایه را کتک نزده بود، ولی همسایه با مکر و حیله می­خواست که برای ما دردسر درست کند و در شکایت خود از گفتن دروغ ابایی نداشت، ولی من می­دانستم که این حرف­ها مناسب شأن ما نیست و به هیچ وجه قاضی قبول نمی­کند. با این حال استرس داشتم و خیلی نگران بودم. 

جنسیت: زن

سن: ؟

چند وقت پیش خواب دیدم روی پشت بام خانمان هستم که البته بیشتر شبیه پشت بام خالم اینا بود وبرف زیبایی میومد بابچه هام بازی می کردیم وبرای اینکه لب نرن الکی میگم ما بچه که بودیم ازاین خط جلوتر نمرفتیم بعد ازقسمتی که مثلا پاگرد هستم رفتم تو ومی بینم روبروی پشت بام ما یک پشت بام دیگه هست وخانواده ای آنجا هستند دارم وارد میشم عذرخواهی میکنم واینطور بود که همسر من با آنها خودمانی بود وانگار اون حق داشت اونجا بره همون شب خواب دیدم جایی هستیم وخانواده شوهرم هم هستند ویه دختری که حس خوبی بهش نداشتم اونجا بود وهمسرم جلوی اون یه چیزی به من گفت که الان یادم نیست که منو ضایع کرد بعد که میخوام درمورد اون صحبت کنم همسرم میگه اون دخترخوبی نیست بعد من باصدای بلندتر میگم پس اینو میدونی منو جلوش ضایع کردی بعد می بینم خانه مادر شوهرم توی اتاق خواب چندتا تخت بچه هست که همسرم روی یکی از اینا خوابیده من میگم من دارم میرم خونه ولی تو اصلا حق نداری بیای اینارو فکر میکنم نزدیک صبح خواب دیدم درست یادم نیست. 

جنسیت: زن

سن: ؟

من یک شب خواب دیدم درخانمان که که قبلا بودیم دو حیوان فوق العاده زیباکه شاید بزغاله بود وارد هال شد ندوبامن بازی میکردن بعد بزغاله هرچی من اینطرف اونطرف وتو آشپزخانه می رفتم که نیاد باز دنبال من میومد و من احساس میکردم که این مال من نیست که نگه دارم ودیدم یک پسر جوان شاید 16 یا 17 ساله همین حدودا رو دیدم وپرسیدم این مال شما نیست میگه چرا هست میگم پس ببرش بعد اون یکی حیوان شاید هم قبلی برگشت و دنبال من میومید که یادم نیست چی بود میخواستم بیرونش کنم نمی دونم رفت یا ماند.

روش­های مختلف تفسیر رؤیا که در انواع روان­درمانی­ها به کار می­رود به درک ما از روان آدمی چه از بخش هشیار و چه بخش ناهشیار کمک کرده است. رؤیاهای تکراری، رؤیاهای شفاف، رؤیاهای بزرگ، رؤیاهای وجودی، رؤیاهای متعالی، رؤیاهای اخیر، اولین رؤیاهایی که به خاطر می­آوریم و کابوس­ها، انواع رؤیاهایی هستند که در تفسیرهای بالینی استفاده می­شوند. فروید (1900) و یونگ (1933) تکنیک­های متفاوتی را مورد استفاده قرار دادند که روان­شناسان بالینی امروزی را تحت تأثیر قرار داده است (جی، هال، 1983). فروید فرایند تداعی آزاد را ترجیح می­داد، در حالی که یونگ از روش گسترشی یا فزونسازی استفاده می­کرد.

رفتارشناسان شناختی هم رؤیا با مسئله رؤیا مواجه شدند. اگر تفسیر شناختی رؤیا منجر به یک برنامه اقدامی شود و در نهایت بیمار را بهبود بخشد، موفقیت حاصل شده است. هیل، زک، وانل، هافمن، راچلن و گلدبرگ (2000) از اصطلاح بینش به معنی توانایی بیمار در پرده برداشتن از معناهای جدید و ارضا کننده رؤیا استفاده کردند. نظریه شناختی اعلام می­کند که در طول خواب، مغز در حال استراحت حافظه کوتاه مدت و بلند مدت را مرور و تحلیل می­کند. مغز هیجان­ها، تفکرات، ایده­ها، کنش­ها و تعاملات حافظه کوتاه مدت را با توجه به چرخه و فلسفه زندگی پردازش می­کند. مغز همچنین همچنین داده­های روحانی یا مذهبی، عقاید، به صورت تخطی شده یا نشده و اطلاعات به دست آمده از طریق شهود یا تصویرسازی روانی را پردازش می­کند. سپس این داده­های آشفته و همچنین مطالعه نیمه­هشیار بین خطوط مواد بین فردی بدون سرپرستی هشیاری پردازش می­شود. مغز همه این موارد را در کنار هم به صورت نمایش بصری، صدا، هیجان و تصویرسازی شده به صورت پویا نمایش می­دهد (تیسن، 2007). تمام این سناریو در بافت جهان­بینی فرد نمایش داده می­شود (کالتکو ـ ریورا، 2004).

هیل و همکارانش (2000) یک مدل سه مرحله­ای از کار رؤیا به صورت شناختی و تجربی تهیه کرد که در آن درمان­گر به مراجع کمک می­کند که تصاویر یک رؤیای واحد را کشف کند (مرحله اکتشاف)، بینشی را درباره رؤیا به دست آورد (مرحله بینش)، و سپس تصمیم بگیرد که بر اساس معنای رؤیا چه کاری باید در بیداری انجام دهد (مرحله کنش). در فرایند پیروی از از این مدل درمانگر از مراجع می­خواست که رؤیا را تعریف کند و سپس این چهار قدم در مرحله اکتشاف را طی کنند (توصیف، تجربه دوباره، تداعی و موجبات رؤیا در بیداری). در مرحله بینش، درمانگر می­پرسد فکر می­کنی این رؤیا چه معنایی دارد؟ بعد از این که مراجع پاسخ داد، درمان­گر سؤالات پیگیری را می­پرسد مانند نظر دیگری درباره این که رؤیا چه معنایی ممکن است داشته باشد نداری؟ سپس درمان­گر مرحله بینش را شروع می­کند و به مراجع کمک می­کند تا معنای رؤیا را بر اساس زندگی بیداری، پویایی­های درونی و نگرانی­های وجودی ـ روحانی بسازد. سپس درمان­گر باز هم درباره معنای رؤیا از مراجع می­پرسد و این فرایند را ادامه می­دهد. در مرحله کنش، درمان­گر از مراجع می­خواهد که رؤیا را تغییر دهد و این تغییرات را در بیداری هم اعمال کند. در پایان این مرحله درمان­گر می­پرسد برا ساس این درک جدیدت از رؤیا، چه تغییراتی را می­خواهی در زندگی خودت می­خواهی داشته باشی و چگونه می­خواهی این تغییرات را اعمال کنی؟

جنسیت: زن

سن: 20

خواب دیدم در دانشگاه بودم. شرایط و مکان برایم آشنا بود (دانشگاه و کلاس­های آن). خیلی فعالیت می­کردم.گویا اضطراب داشتم که برنامه یا کلاسی که دارم، خوب انجام شود. به این طرف و آن طرف دانشکده می­رفتم و با افراد مختلف صحبت می­کردم. افراد، دقیقا یادم نیست. اما چند نفر از آن­ها دوستانم بودند که در بسیج با آن­ها فعالیت می­کردیم. یک نفر از آن­ها هم مسئول کارهای بسیج بود که من می­خواستم با او کارهایم را هماهنگ کنم، اما نمی­شد و من هم­چنان در دانشگاه سرگردان بودم و خوابم به هیچ نتیجه­ای نرسید.

جنسیت: مرد

سن: 24

توی خواب دیدم که توی یک اتاق نشستم و میان خواهر و دامادمان یک بحث پیش آمده بود و دامادمان از دست خواهرم دلگیر بود، هر چند من می­دانستم که خو او نیز مقصر است و او قبول نمی­کرد و خواهرم هم چیزی نمی­گفت، من به عنوان واسطه و مشاوره اشتباه هر دو را بهشان توضیح داده و آن ها را قانع کردم هر دو مقصر بوده و باید هم با هم خوب باشند.

آیا رؤیا یک شهاب سنگ است ـ مقداری از مواد که از ناحیه­ای دور می­آید که لازم است به دقت تحلیل شود تا به ما درباره آن مکان (بیرون یا درون ما) اطلاعاتی بدهد؟ آیا رؤیا نوشته­ای غریب است که به زبان خارجی پیش ما حاضر می­شود؟ این دیدگاه «شهاب­سنگی» توسط برخی از افراد مذهبی و روحانی پذیرفته شده است، توسط روان­تحلیل­گران راستین و درمان­گران و ضمنا بسیاری از پژوهش­گران. آن­ها رؤیا را چیزی غریب و چیزی کاملا متفاوت با کارکردهای ذهنی معمولی می­دانند.

این مقاله حجم زیادی از تحقیقات مناسب با دیدگاهی متفاوت ارائه می­دهد ـ که رؤیا یک سنگ زمینی است، نه یک سنگ غربیه. رؤیا بخشی از کارکرد ذهنی ماست. رؤیا انتهای یک پیوستار است که از تمرکز بر تفکر بیداری شروع شده و سپس از تفکر آزادتر، تخیلات، خیالپردازی، خواب و خیال و در نهایت به رؤیا منتهی می­شود.

ما دلایلی را مرور می­کنیم که چرا رؤیاها اغلب «کاملا متفاوت» به نظر می­رسند؛ آن­ها ادراکی هستند نه مفهومی؛ آن عجیب هستند؛ آن­ها «بیش از حد واقعی» هستند؛ آن­ها به راحتی فراموش می­شوند؛ آن­ها غیر ارادی هستند؛ آن­ها در خواب REM اتفاق می­افتند ـ شرایطی کاملا متفاوت. ما نشان می­دهیم که هیچ کدام از این دلایل قانع کننده نیست. به هر حال، هم­پوشی زیادی بین رؤیاها و اشکال دیگر کارکرد وجود دارد.

این دیدگاه پیوستاری منجر به انواع متفاوتی از پژوهش و بررسی رؤیا می­شود. این کار همچنین کمک می­کند تا به سؤالاتی که در این حوزه بسیار مورد بحث بوده است پاسخ دهیم مثل: ما باید درباره خود «رؤیا» پژوهش نماییم یا «رؤیا دیدن»؟ رؤیاها بامعنا هستند یا یا بی­معنا؟

 رؤیاها به عنوان شهاب سنگ در نظر گرفته شده است ـ میزانی از مواد که از دنیایی دیگر می­آید ـ در گستره وسیعی از بافت­ها، توسط مردمی چنین باوری وجود دارد که اگر بدانند که در چنین عقایدی سهیم هستند، متعجب خواهند. روشن است که شواهدی که این دیدگاه را تأیید کند منجر به تغییراتی در نحوه مطالعه ما و استفاده از رؤیاها می­شود.

یونانی­ها احساس می­کردند که رؤیاها ـ یا حداقل بعضی از رؤیاها ـ پیام­های مستقیمی از طرف خدا هستند. و همه مذاهب رؤیاها را از طرف خداوند می­دانند. یا از طرف خدا یا از طرف شیطان. به هر حال رؤیاها از جایی دیگر می­آیند! آن­ها یک بخش معمولی از ما نیستند. بررسی­های جدید رؤیا، از مکاتب و پیش­زمینه­های گوناگون از خدایان صحبت نمی­کنند، اما بسیاری از اوقات رؤیاها را به شکلی می­دانند که از «ناحیه­ای مقدس یا امن» می­آیند. جایگاه آن ناحیه به ندرت مشخص شده است. برخی آن را ناحیه­ای بیرونی و افراد بیش­تری آن را ناحیه­ای مقدس در درون ما دانسته­اند. اما در همه این دیدگاه­ها، رؤیا موضوعی منحصر به فرد است. رؤیاها به عنوان بخشی معمولی از ذهن ما در نظر گرفته نمی­شود، بلکه به عنوان چیزی در نظر گرفته می­شوند که از ناحیه­ای دیگر آمده­اند (معمولا به ما کمک می­کنند). به عنوان نمونه جرمی تیلور بارها اعلام کرده­است که «رؤیاها در خدمت تمامیت هستند (1983)».

فروید و بسیاری از فرویدی­های راستین هیچ جایی برای این «ناحیه مقدس» ندارند، به خصوص هیچ ناحیه خارجی و دوردست. به نظر آن­ها، رؤیاها مستقیما از ناهشیار می­آید، اما آن­ها به زبانی خارجی، و اغلب غیر قابل درک نوشته شده­اند. با درک تفسیر رؤیا، به وسیله تداعی آزاد، تحلیل­گر به بیمار کمک می­کند که راز این زبان عجیب نوشته شده را آشکار کند. این رؤیا به صورت «رؤیاهای نهفته» یا «انگاره­های رؤیای نهفته» ترجمه می­شوند، به صورتی که به شکل یک سری از آرزوها به زبان خودمان کاملا قابل درک درک است. زمانی که رؤیا تفسیر شد، خود رؤیا که «محتوای آشکار» گفته می­شود را می­توانیم دور بیندازیم.

گروهی از دانشمندان علوم شناختی هستند که کلمات در رؤیاها را محاسبه کرده و آن­ها را به دقت در طبقه­بندی­های دقیق و با جزئیات هال ـ ون دی کسل (HV) قرار می­دهند. این دانشمندان خیلی با تفسیرگران رؤیا و روان­تحلیل­گران متفاوتند. آن­ها فقط حقایق را بررسی می­کنند ـ محتوای رؤیا ـ و آن را با جزئیات زیادی بررسی می­کنند. اما به هر حال، آن­ها هم تلویحا رؤیاها را به صورت شهاب­سنگ در نظر می­گیرند. هرچند آن­ها به وضوح دیدگاه شهاب سنگی را تأیید نمی­کنند. آن­ها یک «تحلیل طیفی» دقیق انجام می­دهند. آن­ها آزمایشگاه­های دولتی هستند که تمام جزئیات شهاب­سنگ­ها را بررسی می­کنند ـ از نظر اندازه، وزن، چگالی، انکسار نور و غیره ـ هر نوعی از تحلیل­های دقیق. این کار ارزشمند است زیرا این شهاب­سنگ­ها از دنیایی ناشناس آمده­اند، و تحقیقات دقیق ما یک لمحه­ای از آن دنیای غریب به ما می­دهد. به همین شکل، روان­شناسان بررسی همه جزئیات رؤیا با جزئیات را با ارزش تلقی می­کنند و این معنی را می­رساند که رؤیا اسرار جایی را که از آن­جا می­آید را آشکار می­کند. تحلیل­های وقت­گیر با استفاده از طبقه­بندی­های HV در مطالعات مجزای مختلف، تا به حال در حداقل 100.000 رؤیا به کار رفته است. اما هیچ موردی در زمینه خیال­پردازی، خواب و خیال و تخیل انجام نشده­است. به طور واضحی رؤیاها به صورت «متفاوت» در نظر گرفته شده است. (البته استثناهای کوچکی وجود دارد: باروت، 1979، طبقه­های HV را با گروه­های رؤیاهای هیپنوتیک، خیال­پردازی و رؤیاها را مقایسه کرد. استراچ و لیدرباگن، از برخی از طبقه­های HV در مطالعه رؤیاها و تخیلات بیداری تحریک شده در کودکان 9 تا 15 سال استفاده کرد.)

دانشمندانی نیز هستند، معمولا با رویکرد عصبی ـ شناختی یا علم اعصاب، که ادعا کرده­اند که رؤیاها اصولا بی­معنا هستند (برای مثال گازانیگا، 1988؛ هابسن، 1988)، یا «زباله­های شناختی» هستند (هابسن، 2002) یا این که رؤیاها شامل موادی هستند که از سیستم­های حافظه مغز پاک شده­اند (برای مثال، کریک و میچیسون، 1983). این دیدگاه به طور واضحی اشاره می­کند که که «رؤیاها کاملا متفاوتند» دیدگاه (شهاب سنگ): این دانشمندان مسلما خواب و خیال و خیال­پردازی را بی­معنا یا «زباله­های» دور انداخته شده نمی­پندارند.

بنابراین دیدگاه شهاب­سنگی بسیار گسترده است، به طوری که به وسیله گستره وسیعی از افراد با جهت­گیری­های متنوع مورد قبول بوده و طبق آن عمل می­شود و به هر ترتیب، دیدگاه شهاب­سنگی به طور شهودی به نظر ما درست می­رسد. حتی کسانی که عقیده دارند رؤیاها از ذهن ما برمی­خیزد، هنوز تمایل دارند که باور کنند که رؤیاها متفاوتند ـ که رؤیاها به نحوی نسبت به بقیه فعالیت­های ذهنی ما «کاملا متفاوت» هستند. به هر حال، بر خلاف این حس شهودی «متفاوت بودن،» شواهد نشان می­دهد که رؤیابینی واقعا یک انتهای پیوستار کارکرد ذهنی است.

جنسیت: زن

سن: 22

با برادرم در اتومبیل پدرم بودیم. او در حال رانندگی بود، من هم در صندلی عقب نشسته بودم.  چند سوسک بالدار در یک ظرف، زیر داشبورد بود. برادرم می­گفت آن­ها را برای یک آزمایش می­خواهد. من هم به شدت از سوسک می­ترسم. از او خواهش کردم که اگر می­شود پنجره­های اتومبیل را باز کند و آن­ها را بیرون بیندازد، ولی هر چه می­گفتم، می­خندید و می­گفت آخه کاری با تو ندارند. در حین جر و بحث با او، ناگاه سوسک­ها بال زدند و در فضای اتومبیل می­چرخیدند. من هم از ترس جیغ می­زدم و سعی می­کردم شیشه اتومبیل را باز کنم که آن­ها بیرون بروند. مسلما دیدن چنین خوابی بسیار ناخوشایند و ترسناک و حتی چندش­آور است و اصلا از دیدنش لذت نبردم.

جنسیت: مرد

سن: 23

خواب دیدم که در سلف غذاخوری دانشگاه قبلی­ام وقتی خواستم غذا بگیرم دستگاه کارتخوان نوشت مجاز به گرفتن غذا نیست و جالب این که ساختمان سلف دانشگاه قبلی­ام بود ولی کارت دانشجویی و کارکنان سلف مال دانشگاه تهران بودند. در این حالت اضطراب داشتم و نگران بودم که آشپز گفت برو سیستم مرکزی درستش کن. من هم رفتم و توی کامپیوتر درستش کردم. فکر کنم دلیلش این بود که چند بار تقلبی غذای اضافه گرفتم. در ادامه اومدم و غذا گرفتم با میوه اضافه و آشپزها هم با هم شوخی می­کردند.

جنسیت: مرد

سن: 26

رفته بودیم جشنواره فیلم فجر. ته سالن یه مصاحبه گر از یکی می پرسید که چرا نظر منتقدا توی روز آخر این قدر منفی بوده، در حالی که روزای دیگه، این قدر منفی نبوده. اون که ازش مصاحبه می شد، گفت بدترین انتقاد، انتقادیه که توی صورت آدم ها معلومه، نه اونی که بیان میشه. بعد نمیدونم چی شد که یهو فیلم یا شاید سریال میرزا کوچک خان رو پخش کردند. و یکی بود که توی یه جنگل که البته درختای نازک داشت و اصلا اولش به نظرم جنگل نبود، لای درختا اسب سواری میکرد و ویراژ می داد. بعد، میرزا کوچک خان رو نشون داد. یه سری سربازای انگلیسی جنگل رو محاصره کرده بودند. و یکیشون تفنگ به دست روی زمین دراز کشیده بود و با دست دیگش هم پیپ میکشید. دو سه نفر دور و بر میرزا کوچک خان روی اسب بود. یکی یکدفعه با میرزا کوچک خان زورآزمایی کرد و کم آورد و گفت چقدر میرزا قویه! بعد، فهمیدم یکی از آدمایی که دور میرزا بودند، آقا محمدخان بود! که بازیگرش آدم معروفتری از بازیگر میرزا بود (بازیگر میرزا کوچک خان دکتر توی سریال زمانه بود). با خودم گفتم اینا واقعیت های تاریخیه. اون موقع معلوم نبوده آقا محمد خان آدم بدیه، و حتما یه عده تحقیق کردند و فیلم ساختند. بعد که فیلم تموم شدف هفت هشت نفری که با من بودند، یکهو تصمیم گرفتند برن صندلی های بهتری پیدا کنند. رفتیم جلوی سالن، هی یکجا می نشستند، خوششون نمیومد، و یکجای دیگر می نشستند. آخرش یک جای افتضاح پیدا کردند. یکی از اون آدما یکی از دوستای صمیمی خودم بود. من اعصابم خرد بود، چون زانوم میخورد به صندلی جلویی. بعد، یه مجری اومد روی سن و گفت برای زنده شدن خاطرات «دختر خورشید» رو بذاریم؟ همه توی سالن موافق بودند. بعد فیلم شروع شد. که اول پرچم آفریقای جنوبی رو نشون می داد. بعد یه دختربچه روستایی رو نشون داد. همه یکهو گفتند ااااااه! مسئولا هم فیلم رو قطع کردند. اما دوباره تماشاچیا گفتند شوخی کردیم! دوباره فیلمو پخش کردند. من یهو فهمیدم فیلمی که نشون میده حتما برنده جشنواره مستند شده که چند ماه پیش برگزار شد!